En Çok Tüketilen Sıcak İçecek Çay

Türkiye'de en çok tüketilen sıcak içecek : çay.... Rakamlar yıllara göre değişiyor olsa da nüfusun yaklaşık %95'i her gün çay içiyor. 

Herşey sıcak suya düşen çay bitkisi ile başlar

M.Ö. 2737 yılı Çin İmparatorluğu'na kadar uzanıyor. İnsanoğlu için kadim bir bitki olan çay içilmeye, Çin'in ilk imparatorlarından Shen Yung'un, çay bitkisinin tesadüfen sıcak suya düşmesine şahit olması ile başlar. Çayın Avrupa'ya ulaşması için binlerce yıl geçemesi, 1500'li yılları bulur. 

Çayın Türkiye serüveni

Çayın Osmanlı'ya gelişi 19. yy sonlarını buluyor. Tarih yazarı Murat BARDAKÇI'ya göre bu tanışma, İstanbul'daki bazı dükkânların az miktarda çay ithal etmeye başlamasıyla olmuş. Çaya olan düşkünlüğü ile bilinen Hacı Mehmed İzzet Efendi'nin "Çay Risalesi" kitabı ise 1879'da İstanbul'da basılmış.

Osmanlı'da çay yetiştirmeye yönelik bilinen ilk ciddi girişim Sultan II. Abdülhamid dönemine rastlıyor. 1892'de yayınlanan "Coğrafyayı Sınai ve Ticari" adlı kitapta, dönemin Ticaret Nazırı Esbak–ı İsmail Paşa'nın aracılığı ile Çin'den getirilen çay fidanları ve tohumlarının Bursa'da ekildiği anlatılıyor ancak ekolojik koşulların uygun olmaması nedeniyle sonuç alınamadığı belirtiliyor.

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri'nde daha sonra bulunan ve Osmanlı'da çay tarımına ilişkin ilk arşiv belgesi olarak kabul edilen belgede ise, tohumların Japonya'dan getirtildiği yazıyor.

Çay, hangi bölgede nasıl içiliyor?

Çay içme tarzları ise yörelere göre değişiyor. Örneğin, Erzurum ve doğusundaki illerde çay, açık renkli ve kaşıksız gelir ve "kıtlama" denen özel bir yöntemle içilir. Kıtlama, Kars ve Erzurum yöresinde üretilen büyük ve sert şekerlere verilen isim. Özel makaslarla, elle ya da ısırılarak koparılan ufak parçalar, dil altına konur ve çay içildikçe, eriyen şeker de tat verir. Eğer misafirseniz, siz "yeter" demedikçe çay sürekli tazelenir. Teşekkür edip, başka istemediğinizi söyleseniz bile mutlaka bir bardak daha ikram edilir. Bunun adı cırıldım yani zor çayıdır. Cırıldım çayını içmemek ise ev sahibine karşı büyük bir hakaret anlamına gelir.

Güneydoğu'da genelde kaçak çayı içilir. Rengi koyu, tadı daha acıdır. Bardaklar da diğer bölgelere göre biraz daha büyük olur. Gümüşhaneliler orta, Trabzonlular ise az şekerli çayı tercih eder. Tokat'ta bardak ufak olsa da mutlaka dudak payı bırakılır. Rizelilere göre ise en güzeli Çaykur'un üretimi yani kendi çaylarıdır.

Hangi biçimde içerse içsin Türklerin ortak tutkusu ise cam bardaktır. Rengini görmek, sıcaklığını hissetmek ve kaşığın cama vurduğunda çıkardığı sesi duymak ister çay içen.

Deniz GÜRSOY kitabında, Türkiye'de kullanılan bardakları "İnce belli, Ajda ve lale biçimli" olmak üzere kabaca üçe ayırıyor ve Ajda bardak isminin hikayesini anlatıyor: "Rivayete göre Paşabahçe bu bardağı imal eder ve Aida serisi olarak reyonlara koyar. Fakat halk Aida'yı görmek istediği gibi yani ‘Ajda' olarak okur ve bardağın ismi böyle kalır".

En çok Türkiye'de tüketiliyor

Dünya Çay Komitesi'nin raporuna göre, dünyada yılda kişi başı en çok çay tüketen ülkeler sıralamasında 3,5 kilogram ile Türkiye ilk sırada yer aldı.  Rapora göre, dünyada 7,3 milyar nüfus göze aldığında yıllık çay tüketiminin kişi başı 500 gram olduğuna yer verildi.

Sonuçlara göre, dünya çay tüketiminde siyah çay daha çok batı ülkelerinde, Ortadoğu ve Avrupa'da, yeşil çay ise Çin, Japonya gibi Asya ülkelerinde tüketiliyor. 

Dünya çay tüketimin %97'si siyah çay. 

Türkiye'de türe göre çay tüketimi; %99 siyah çay, %0,7 yeşil çay, %0,3 bitki çayı şeklinde. 

Farklı kültürlerde çay

Fas

Bir Kuzey Afrika ülkesi olan Fas'ta çay denilince akla yeşil çay ve nane karışımı özel bir çay geliyor. Geleneklerine göre üç kere servis edilen çayın ilk bardaktaki tadının hayat kadar yumuşak, ikincisinde aşk kadar güçlü ve üçüncüsünde ise ölüm kadar acı olduğuna inanılıyor. Servisi reddetmek ise hoş karşılanan bir davranış değil.

Tibet

Tibet'in geleneksel çayı Po Cha, çaydan çok enerji verici bir çorbayı andırıyor. Uzun süre kaynayan suyla demlenen siyah çaya süt, tuz ve yak yağı karıştıran yerliler, dağdaki soğuk hava koşullarından etkilenmemek için sık sık bu özel çaya baş vuruyor.

Hindistan 

Geçmişi Çin kadar olmasa da Hindistan da çayın başkenti diyebileceğimiz bir çay diyarı. Onlarca hatta yüzlerce farklı çay karışımına sahip Hindistan'da tarçın, zencefil, hindistan cevizi, kakule ve diğer bir çok baharatla harmanlanıp demlenen Chai en ünlü çaylardan biri. Hintliler Chai karışımının esas lezzetini kil kaplarda saklanıp servis edilmesine borçlu olduğuna inanıyorlar.

Arjantin

Arjantin'de halkın gözdesi, yerli bir bitki olan Yerba Mate'den yapılan ve ‘tanrıların içeceği' olarak adlandırılan baharat çayı. Halk için bu çayın reddedilmesi kabalık sayıldığı gibi, bir dosta ikram edilen çaya şeker veya başka bir tatlandırıcı katılması da hoş karşılanmıyor.

Rusya

Rusya'da da çok sevdiğimiz bir demleme şekli olan semaver kültürü bulunuyor. Semaverlerde Zavarka denilen içimi sert bir çay karışımı kaynayan bol suyla demlenerek, limon ve şekerle servis ediliyor.

Tayland

Çay konusunda Çin'den oldukça etkilenen Taylan'da en sevilen çay karışımı Cha Yen, Assam ve Seylan çaylarının karışımından elde ediliyor. Soğuk olarak, uzun cam bardakta, süt ve çeşitli baharatlarla servis edilen bu çay, sıcak çay içmeye alışkın olanlar için biraz sıra dışı gibi gözükse de ülkede oldukça popüler.

Japonya

Japonya çay içiminden ziyade çay servisi üzerine oldukça köklü bir kültüre sahip. Çay servisinin günlük yaşamda adeta kutsal bir ritüel olduğunu belirtmemizin yanı sıra ülkedeki çay tarlaları ile en az Çin ve Hindistan kadar çayın başkenti olmayı hak ettiğininde altını çizmemiz gerekir. Geleneksel çay servislerinde en çok tercih edilen çay ise yeşil çayın yapraklarının ezilerek toz haline getirildiği Matcha çayı.

Singapur

Singapur ve Malezya'da tüketilen en yaygın çay Teh Tarik. 2. Dünya Savaşı sırasında Hindistan'dan gelen gemilerle çayla tanışan Asya'lı halk, kısıtlı kaynaklarını kullanmak için çayları toz haline getirmiş. Toz haline gelen çaylar sıcak hava iklimine uyum sağlamak için soğuk su ve sütle karıştırılarak tüketilmeye başlanmış ve ortaya Teh Tarik çıkmış.

Çay demlemenin püf noktaları

• Çay sıcak suyla temas ettiğinde aroma demliğe yayılmaya başlar. Çay yapraklarının rahat açılıp tadını en etkili şekilde suya bırakması için yeterli alana ihtiyacı olur.  Gereğinden küçük bir demlik kullanmayın.
• En önemli şeylerden biri demlenme süresidir. Yeterli demlenmeden sonra süzgeci çıkartın. 
• Siyah çayı kaynayan su ile, bitki çaylarını kaynamış ve beklemiş (80 derece) su ile demleyin.

Hangi çay kaç dakika demlenmeli?

Taglar: #Türkiye #çay #üretim #tüketim  #Çinİmparatorluğu #imparator #ShenYung #çaybitkisi #tesadüf #sıcaksu #Avrupa #Osmanlı #MuratBARDAKÇI #tarih #İstanbul #ÇayRisalesi #CoğrafyayıSınaiveTicari #çayfidanı #Japonya #Erzurum #Kars #Güneydoğu #Gümüşhane #Trabzonlu #Aida #DenizGÜRSOY #Ajda #DünyaÇayKomitesi #yeşilçay #siyahçay

Haberi Yapan: Diyetisyen Dünyası Editörü

Tarih: 13.12.2018

Kaynak: Derleme Haber